سهولان به زبان کُردی به معنی یخ‌بندان است و مردم محلی غار را «کونه کوتر» یعنی لانه کبوتر نیز می‌نامند. دلیل این نام‌گذاری وجود تعداد زیادی لانه کبوتر درون غار است.
کُردپرس: دست سحر انگیز خالق بی همتا در طبیعت زیبای مهاباد آثار متعددی خلق کرده است که چشم و روح را می‌نوازد و انسان را در مقابل عظمت آفرینش به تفکر و تعمق وا می‌دارد.
در عمق این طبیعت زیبا، غاری سحرانگیز نهفته است که با هزاران رمز و راز، خیل مشتاقان طبیعت را به سوی خود جذب می‌کند.
وجه تسمیه غار «سَهولان» (کُردی : Sehollan) در روستای «سهولان» واقع در ۴۲ کیلومتری شمال شرق مهاباد در استان آذربایجان غربی واقع شده است. ارتفاع سقف غار تا سطح دریاچه‌ی آن به ۵۰ متر می‌رسد و عمق آب در برخی جاها به ۳۰ متر می‌رسد. اختلاف دمای درون و بیرون غار بین ۱۰ الی ۱۵ درجه است.
سهولان به زبان کُردی به معنی یخ‌بندان است و مردم محلی غار را «کونه کوتر» یعنی لانه‌ی کبوتر نیز می‌نامند. دلیل این نام‌گذاری وجود تعداد زیادی لانه‌ی کبوتر درون غار است.
این غار در فهرست آثار طبیعی ملی ایران قرار دارد. این منطقه با مساحتی بالغ بر 2 هکتار در سال 1379 طی مصوبه شماره 169 مورخ 11/3/79 شورای عالی محیط زیست به مجموعه مناطق تحت مدیریت سازمان پیوست.
غار سهولان پس از غار علی صدر همدان دومین غار آبی بزرگ ایران است که تا کنون شناخته شده است.
غار سهولان یکی از معروف‌ترین جاذبه‌های طبیعی گردشگری استان آذربایجان غربی و بعد از غار علی صدر همدان و غار قوری قلعه‌ی پاوه سومین غار خشکی – آبی زیبا و جذاب ایران است.
موقعیت جغرافیایی: اثر طبیعی ملی غار سهولان با مختصات 4056264 عرض جغرافیایی و 584916 طول جغرافیایی در 30 کیلومتری جنوب شرقی شهرستان مهاباد در استان آذربایجان غربی واقع گردیده است.
بلندترین نقطه‌ی آن از سطح دریاهای آزاد دارای ۲۲۰۰ متر ارتفاع است. این غار دو دهانه دارد که ارتفاع دهانه اصلی آن در حدود ۱۷۶۵ متر و به نام «کونه کوتر» (لانه‌ی کبوتر) به دریچه‌ای به عمق ۳۰ متر راه دارد. دهانه‌ی دوم که در فاصله‌ی نه چندان دور از دهانه‌ی اصلی واقع شده در حدود ۱۷۹۵ متر ارتفاع داشته و به نام (کونه مالان) به صورت یک چاه طبیعی تا ساحل این دریاچه ۵۰ متر ارتفاع دارد. مسیر زمینی غار سهولان در 43 کیلومتری جنوب شرقی شهر مهاباد قرار دارد. این غار با مرکز استان (ارومیه) 175 کیلومتر فاصله دارد. برای رسیدن به این غار از شهر سرسبز مهاباد، باید تپه‌ی ماهورهای جاده برهان را پشت سر گذاشت تا در نقطه‌ای به روستای عیسی‌کند رسید.
جاده‌ی مهاباد – بوکان یک بانده، کوهستانی با آسفالت مطلوب است. اگر از مهاباد به سمت بوکان حرکت کنید، بعد از سه راهی برهان، در حدود فاصله 40 کیلومتری به روستای عیسی‌کند می‌رسید. در روستای عیسی‌کند جاده به دو مسیر تقسیم می‌شود که مسیر مستقیم به بوکان و مسیر دست راست گردشگران را به غار سهولان می‌برد.
جاده انحرافی غار در سمت راست شما قرار دارد. از سه راهی تا غار حدود 4 کیلومتر فاصله است.
جاده مهاباد – بوکان و دره‌ی منتهی به غار سهولان خصوصاً در فصل بهار زیبا و دیدنی است؛ در عمق این طبیعت زیبا، غاری سحرانگیز نهفته است که با هزاران رمز و راز خیل مشتاقان طبیعت را به سوی خود جذب می‌کند.
قرار گرفتن این غار در میان رشته کوه‌های سر به فلک کشیده و دره‌های عمیق کاملاً بکر و دست نخورده بر عظمت و زیبایی این پدیده شگفت‌انگیز افزوده است.
حرکت به سوی غار از محل پارکینگ خودروها تا دهانه غار حدود 100متر فاصله دارد که گردشگران غیر از جانبازان و معلولین مجبورند این مسیر را تا دهانه‌ی غار با پای پیاده طی کنند.
غار سهولان دارای دو دهانه است که به سمت جنوب باز شده‌اند و چند درخت تنومند جنگلی که از میان صخره‌ها سر برآورده‌اند. سایه‌ی خود را بر دهانه‌ی اصلی غار انداخته‌اند که علاوه بر تأمین سایه برای گردشگران به طبیعت خشن و سرد محیط، طراوتی دو چندان بخشیده‌اند.
مقابل دهانه‌ی بزرگ که به کونه کوتر مشهور است محوطه‌ای به وسعت حدود 400 متر مربع به صورت هموار درآمده که گردشگران می‌توانند در آن محل استراحت کنند.
آب و هوای این محل به دلیل قرار گرفتن در ارتفاع دو هزار متری از سطح دریا و محاط شدن در میان قله‌های بلند در تابستان‌ها خنک و در زمستان‌ها بسیار سرد و یخ‌بندان است.
حرکت در قسمت آبی دریاچه با قایق‌های پارویی امکان پذیر است ولی بخش خشکی را با پای پیاده نیز می‌توان دید.
اسکله‌ای که گردشگران را به داخل تونل‌ها، دالان‌ها و دریاچه‌های غار می‌برد 45 متر پایین‌تر قرار دارد که با 106پله بتونی پیچ در پیچ به کف دریاچه درون غار می‌رسد.
هوای درون غار بسیار مرطوب و تاریک است که با کار گذاشتن صدها نورافکن امکانِ دید فراهم شده است.
نورپردازی درون غار بسیار هنرمندانه انجام گرفته است. در این غار تاریکی محض بر آن حاکم است. هنرمند نورپرداز توانسته است ضمن ایجاد امکان دید، نگاره‌ها و پدیده‌ها را به شکل برجسته‌ای به نمایش بگذارد.
با ایجاد هر موج کوچکی در سطح آب، با پدیده‌ی رقص نور، شگفتی‌ها بیشتر جلوه می‌کنند. درجه‌ی حرارت در فصل تابستان و زمستان بین 10 تا 13 درجه سانتی‌گراد در نوسان است و رطوبت حاکم بر غار نیز بین 70 تا 80 درصد متغییر است که در اثر رطوبت بالا روی سنگ‌ها و صخره‌ها با خزه‌های سبز و قهوه‌ای پوشیده شده و گاهی قطرات آب از بالای ایوان‌ها به روی سطح آب می‌چکد. در بدو ورود به درون غار بوی رطوبت همراه با بوی خفیف گوگرد به مشام می‌رسد.
در سفر آبی درون غار هر یک از گردشگران پس از دریافت یک جلیقه نجات در قایق‌ها قرار می‌گیرند و حرکت آغاز می‌شود. نخستین دریاچه پیش‌روی گردشگران حدود 200 متر وسعت دارد که دارای آبی زلال و صاف است. دالان بالای سر این دریاچه افزون بر 50 متر ارتفاع دارد و در انتهای آن دو دالان باریک به عرض دو متر دیده می‌شود که به دریاچه‌ها و دالان‌های بعدی باز می‌شوند.
قایقرانان بیشتر از اهالی جوان روستای سهولان هستند که بر اثر مراوده با گردشگران به زبان‌های فارسی و ترکی نیز مسلط هستند و برخی از آن‌ها چند کلمه‌ای انگلیسی را نیز می‌دانند.
قایق به حرکت در می‌آید، انواع استلاگتیت‌ها، استلاگمیت‌ها و نگاره‌های شگفت طبیعی یکی پس از دیگری در مقابل بازدیدکنندگان قرار می‌گیرد. قایقران در هر نقطه‌ای پدیده‌ها و نگاره‌های طبیعی غار سهولان را معرفی می‌کند، عروس دریایی، مارماهی، لاک‌پشت، توت‌فرنگی، دلفین، پای فیل، سرشیر، تاج خروس و... شباهت و ظرافت این نگاره‌ها به جانداران به حدی است که گویی هنرمندی چیره دست سال‌ها نشسته و این آثار را با صبر و حوصله آفریده است.
سکوت و آرامشی مرموزی در درون غار حاکم است، صدای پاروی قایقران و پرواز و بغبغوی کبوترها سکوت را می‌شکند. کبوترها ساکنان اصلی این غار هستند و در تمام اطراف آن استراحت و یا جوجه‌آوری می‌کنند و برای یافتن غذا برای خود و جوجه‌هایشان به نوبت از غار خارج می‌شوند و زمانی نیز برای رهایی از رطوبت درون غار حمام آفتاب می‌گیرند.
کبوترها بدون ترس از حضور غریبه‌ها در قلمرویشان گاهی در مکان‌هایی تخم‌گذاری می‌کنند که بازدیدکنندگان می‌توانند به راحتی آن‌ها را لمس کنند. تعدادی خفاش نیز در این غار وجود دارد که با انجام اصلاحات و ایجاد روشنایی در دالان‌ها، قلمرو خود را به قسمت‌های تاریک غار منتقل کرده و کمتر در معرض دید قرار می‌گیرند.
گردشگران در این سفر پر راز و رمز با گذشتن از دالان‌های تنگ و باریک سه حوضچه‌ی آبی بزرگ و کوچک را پشت‌سر می‌گذارند تا به چهارمین و بزرگ‌ترین دریاچه برسند. این دریاچه حدود 500 متر مربع وسعت دارد و در 250 متری اسکله قرار گرفته و آخرین نقطه‌ای است که بازدیدکنندگان به وسیله قایق طی می‌کنند.
متوسط عمق آب این دریاچه 25 متر است و دالانی با ارتفاعی بیش از 30 متر روی آن قرار گرفته که از چند تکه صخره عظیم یکپارچه تشکیل شده است. شبه جزیره‌ای که در سمت غربی این دریاچه وجود دارد، محل پیاده شدن از قایق‌هاست، در این محل تعدادی صندلی برای استراحت گذاشته شده تا گردشگران ضمن استراحت زیبایی‌های غار را نیز تماشا کنند. به گفته قایقران از دریاچه چهارم به بعد حدود 200 متر دیگر نیز توسط غارنوردان کشف شده ولی به دلیل تاریک بودن تونل‌ها و نداشتن روشنایی ورود گردشگران به آن منطقه ممنوع اعلام شده است.
در پایان سفر آبی گردشگران از میان تونل‌ها و دالان‌های تنگ و باریک راه خود را به دهانه‌ی فرعی (دهانه‌ی خروجی) غار ادامه می‌دهند. دهانه‌ی فرعی که به کونه مالان مشهور است با ارتفاعی حدود 50 متر از سطح آبی غار با 170 پله سنگی پیچ در پیچ به همان محوطه باز می‌شود که دهانه اصلی نیز در آن قرار دارد. در این مسیر که دارای ایوان‌های بلند و تونل‌های تنگ و باریک و پستی و بلندی فراوان است آثاری از انسان‌های ماقبل تاریخ نیز دیده می‌شود. این آثار شامل نقش و نگارهایی از تصاویر انسان و حیوانات است که به احتمال زیاد انسان‌های دوره شکار آن‌ها را خلق کرده‌اند.
نخستین کسی که توانست بخش‌های ناشناخته این غار را کشف کند ژاک دمورگان جهانگرد فرانسوی بود که در سال 1896ه.ق با راهنمای اهالی روستای سهولان تا عمق 200 متری غار پیش رفت و از دهانه دوم بازگشت. پس از آن در چند نوبت دیگر غارنوردان خارجی و ایرانی قسمت‌های دیگر غار را کشف کردند.
مساحت داخلی غار سهولان حدود ششصد متر مربع است. تاریخ پیدایش غار احتمالاً به دوره‌ی دوم زمین‌شناسی برمی گردد. محتویات غار سنگ‌های آهکی است. پوشش سقف غار عمدتاً استالاگمیت‌های گل کلمی است که اشکال مختلفی را تجسم می‌کنند. به تأسی از سایر غارها، مسؤولین غار اسامی مختلفی همچون: عروس دریایی، مارماهی، لاک‌پشت، توت‌فرنگی، سرِشیر، هواپیما، تاج خروس، خوشه انگور، پای فیل، سر دلفین و زبان مادر شوهر بر این اشکال طبیعی گذاشته‌اند.
غار دارای دو دهانه است. برای بازدید غار از دهانه‌ای وارد می‌شوید، پس از سوار شدن قایق و حدود ده دقیقه گردش در محوطه آبی غار از دهانه‌ی دیگری خارج می‌شوید. ارتفاع غار در برخی نواحی آن شاید به حدود 50 متر برسد. براساس گفته‌های راهنمای غار، عمق متوسط آب حدود 11 متر است. اما نواحی‌ای وجود دارد که عمق آب به 52 متر هم می‌رسد. ظاهراً مسیرهایی در زیر آب وجود دارد که تاکنون مورد بررسی قرار نگرفته است. آب زلال و دمای آن حدود 10 درجه سانتی‌گراد است. رطوبت هوا در حدود 80 درصد است. در برخی نواحی دالان‌هایی با عرض حداکثر 2 متر وجود دارد. بر پایه‌ی گفته‌های راهنما، در بخش خشکی غار گورهایی یافت شده است که احتمالاً مربوط به انسان‌هایی بوده است که در هنگام بروز جنگ‌هایی که در این منطقه رخ داده به غار پناه برده‌اند. همچنین وجود سنگ‌نگاره‌های مبهم و کشف تعدادی سفالینه در غار نشان از حضور انسان در این غار از دوره پارتیان به بعد دارد.
این غار، همانند بسیاری از جاذبه‌های دیگر جهان سوم، در ابتدا توسط فرانسوی‌ها، انگلیسی‌ها و آمریکایی‌ها مورد بررسی و ثبت قرار گرفته است.
نگاهی دیگر به امکانات تفریحی و رفاهی سهولان مهاباد:
* در محوطه نرسیده به غار پارکینگ نسبتاً بزرگی برای توقف خودرو وجود دارد. برای پارکینگ لازم است وجه پرداخت کنید.
* نزدیک‌ترین پمپ بنزین با غار 30 کیلومتر فاصله دارد.
* سرویس بهداشتی نسبتاً قابل قبول است. توالت فرنگی برای بیماران و بازدیدکنندگان خارجی موجود نیست.
* چند فروشگاه مواد غذایی، صنایع‌دستی، صوتی و تصویری و... در محوطه وجود دارد.
* رستوران و اغذیه فروشی موجود است.
* آب آشامیدنی در دسترس است هر چند توصیه می‌شود آب آشامیدنی بهداشتی همراه خود داشته باشید.
* از پارکینگ تا دهانه‌ی غار حدود سیصد متر فاصله است. ورودی و خروجی غار حدود 50 پله دارد. این مکان برای سالمندان ناتوان، بیماران با آرتروز پیشرفته زانو و بیماران با ناراحتی قلبی پیشرفته مناسب نمی‌باشد.
* آنتن دهی تلفن همراه مطلوب است.
* برای ورود به غار لازم است بلیط تهیه کنید.
* بروشور یا موجود نیست یا تحویل نمی‌دهند. معمولاً شما را هدایت می‌کنند تا سی دی غار را خریداری کنید.
* در صورت قطعی برق، اعماق غار فوق‌العاده تاریک می‌شود. توصیه می‌شود یک چراغ قوه‌ی کوچک همراه خود داشته باشید.
* در محوطه‌ی بیرونی غار درخت یا سایه‌بان به مقدار نیاز ایام شلوغ وجود ندارد. اگر قصد دارید برای مدت طولانی در این محوطه بمانید، مراقب آفتاب سوختگی باشید.
* هتل‌های قابل قبول جهت اقامت در شهرهای مهاباد، سقز و ارومیه قرار دارند. لازم به توضیح است در روستای مجاور غار، تعدادی سوئیت با اجاره بهای مناسب ساخته شده است که قابل استفاده می‌باشند. اسکان در چادر نیز در محوطه مقابل غار مقدور است.
* به گفته کارشناسان محیط زیست سالانه بیش از 180 هزار نفر گردشگر و توریست خارجی از این مجموعه بازدید می‌کنند.
* برای ایجاد یک سانتی‌متر مربع از این عوارض طبیعی آهکی که در اصطلاح زمین‌شناسی به آن‌ها «استالاکتیت و استالاکمیت» می‌گویند صد سال وقت لازم است.
ویژگی‌های سنگ‌ها و آب داخل غار:
• جنس سنگ‌ها: آهک دولومیتی و رسوبی.
• فشار هوا در غار: 892 میلی بار.
• رطوبت: 70 درصد الی80 درصد.
• ارتفاع آب از سطح دریا: 1780متر.
• دمای هوای داخل: 13درجه بالای صفر.
• دمای آب غار: متغیر در فصول مختلف بین 7 الی 10 درجه.
• هدایت جریان الکتریکیec :576• PH :8/6
منابع:
روزنامه‌ی همشهری، روزنامه‌ی آفرینش، ماهنامه‌ی گردشگری میراث، شماره‌ی دوم – دی 1387، تمدن مهاباد، محمود پدرام، سایت:Panoramio
نظرات